نتایج یک تحقیق شوکه‌کننده، زنگ خطر حضور مواد پلاستیکی را در مغز ما به صدا درآورده است. تصور کنید قاشقی مملو از ذرات پلاستیک در جمجمه‌تان جای گرفته؛ این تصویر برای هر کسی ناخوشایند است. دانشمندان نسبت به یافته‌های اخیر که نشان می‌دهد ذرات ریز پلاستیک در مغز انسان تجمع می‌کنند، هشدار می‌دهند.
هشدار درباره نفوذ میکروپلاستیک‌ها به بافت مغز انسان
پژوهشگرانی از ایالات متحده و کانادا، مقاله‌ای در نشریه تخصصی Brain Medicine منتشر کردند که به بررسی آسیب‌های میکروپلاستیک‌ها به محیط زیست و سلامت انسان پرداخته‌اند. دانشمندان معتقدند، با وجود نیاز به تحقیقات گسترده‌تر برای یافتن روش‌های مؤثر پاک‌سازی این مواد از بدن، افراد می‌توانند از همین حالا برای کاهش مواجهه خود با آن‌ها اقدام کنند.
میکروپلاستیک‌ها ذرات پلاستیکی با اندازه کمتر از 5 میلی‌متر هستند. در سال‌های اخیر، دانشمندان این ذرات را تقریباً در هر مکانی که جستجو کرده‌اند، از ابرهای قله کوه‌ها گرفته تا بافت بیضه‌ها و مدفوع نوزادان، یافته‌اند. اما تحقیقی که ماه گذشته توسط پژوهشگران دانشگاه نیومکزیکو در مجله معتبر Nature Medicine منتشر شد، موج جدیدی از نگرانی‌ها را برانگیخت.
تیم تحقیقاتی دانشگاه نیومکزیکو، در کالبدشکافی افراد فوت‌شده ذرات ریز پلاستیک را نه تنها در بافت مغز، بلکه در اندام‌های دیگری مانند کبد و کلیه‌ها نیز شناسایی کردند.
نکته‌ی قابل توجه این بود که میزان تجمع این ذرات پلاستیک در افرادی که اخیراً فوت کرده بودند، به طور چشمگیری بالاتر بود، که نشان‌دهنده‌ی افزایش مواجهه با آلودگی پلاستیکی در سال‌های اخیر است.
همچنین، مغز افراد مبتلا به زوال عقل، غلظت بیشتری از این ذرات را نشان داد، که احتمالاً رابطه‌ای بین این ذرات و بیماری‌های مخرب سیستم عصبی را مطرح می‌کند. پژوهشگران تخمین می‌زنند که مغز انسان‌های امروزی می‌تواند حجمی معادل یک قاشق غذاخوری از این ذرات پلاستیکی را در خود جای دهد.
دکتر فابیانو، استاد دانشگاه اتاوا، می‌گوید:
شنیدن اینکه مغز انسان می‌تواند به اندازه‌ی یک قاشق غذاخوری میکروپلاستیک را در خود جای دهد، واقعاً تکان‌دهنده است. این موضوع برای من به عنوان یک رزیدنت روان‌پزشکی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا هنوز به طور کامل از تأثیر این ذرات بر عملکرد شناختی و سلامت روان انسان آگاه نیستیم. نتایج مطالعه‌ای که در مجله‌ی نیچر منتشر شد، نشان می‌دهد که میزان میکروپلاستیک در مغز افراد مبتلا به زوال عقل، 3 تا 5 برابر بیشتر از افراد سالم است. این یافته‌ها زنگ خطری جدی را به صدا در می‌آورند، اما باید توجه داشت که رابطه‌ی علت و معلولی بین این دو هنوز به طور قطعی ثابت نشده است.
نه تنها خود مواد پلاستیکی، بلکه مواد شیمیایی که از آن‌ها آزاد می‌شوند نیز برای سلامت انسان و سایر موجودات زنده، تهدیدی جدی به شمار می‌روند. دانشمندان تاکنون بیش از صد نوع ماده شیمیایی مضر در پلاستیک‌ها شناسایی کرده‌اند که می‌توانند به بدن ما و سایر حیوانات آسیب برسانند.
این مواد شیمیایی، به ویژه آن‌هایی که قادر به تقلید از هورمون‌های طبیعی بدن هستند، می‌توانند تعادل هورمونی را برهم زده و منجر به بروز مشکلات جدی شوند. اختلال در غدد درون‌ریز توسط این مواد شیمیایی، با افزایش نرخ ناباروری، ابتلا به برخی سرطان‌ها و اختلالات متابولیکی مانند دیابت مرتبط است.
فابیانو تأکید می‌کند که هنوز پرسش‌های بسیاری در مورد میکروپلاستیک‌ها بی‌پاسخ مانده است. علاوه بر خطرات بلندمدت و ناشناخته‌ای که این مواد برای سلامتی به همراه دارند، چگونگی ورود آن‌ها به مغز نیز هنوز به طور کامل مشخص نشده است.
همچنین، اطلاعات ما در مورد نحوه دفع میکروپلاستیک‌ها توسط بدن بسیار محدود است. با این حال، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که بدن انسان قادر است برخی از مواد شیمیایی مرتبط با پلاستیک را از طریق عرق دفع کند.
چگونه حضور میکروپلاستیک‌ها در بدن خود را کاهش دهیم؟
در حالی که هنوز سوالات بی پاسخ زیادی در مورد میکروپلاستیک‌ها وجود دارد، دانشمندان از دولت‌ها و سیاست‌گذاران خواسته‌اند که برای کاهش مواجهه عمومی با این ذرات ریز پلاستیکی اقدام کنند. البته خود افراد نیز می‌توانند با اتخاذ تدابیری در زندگی روزمره خود، مصرف پلاستیک را محدود کنند.
به عنوان مثال، به جای نوشیدن مداوم آب بطری، از آب لوله کشی تصفیه شده استفاده کنند؛ مصرف غذاهایی که معمولاً با پلاستیک ساخته می‌شوند، مانند برخی از کیسه‌های چای یا غذاهایی که حاوی مقادیر بالایی از میکروپلاستیک هستند مانند غذاهای دریایی، الکل و غذاهای فرآوری شده را کاهش دهند؛ و باقی مانده غذاها را به جای ظروف پلاستیکی، در ظروف شیشه‌ای یا استیل نگهداری کنند.