برای عکاسان تازهکار: عمق میدان چیست؟
در تعریف کلی عمق میدان وضوح میگوییم : محدودهای از عکس که دارای وضوح (sharpness) قابل توجهی بوده و فوکوس شدهباشد. در همه عکسها این محدوده، قسمتی از جلو تا عقب نقطهای که بر روی آن فوکوس شدهاست را شامل میشود.
عمق میدان در عکسهای مختلف متفاوت است. در برخی از عکسها این محدوده بسیار کم و کوتاه است و در برخی از عکسها این محدوده بسیار بزرگ و طولانی است. سه عاملی که بر عمق میدان تاثیر مستقیم میگذارند عبارتند از : دهانه دیافراگم (f-stop) ، فاصله سوژه تا دوربین و فاصله کانونی لنز.در ادامه به توضیح بیشتر و پاسخ به سولات رایج درباره عمق میدان میپردازیم.
چگونه با دیافراگم عمق میدان را کنترل کنیم؟
دیافراگم به نور اجازه میدهد تا از لنز عبور کرده و به سنسور برخورد کند. اندازه دیافراگم (قطر دهانه دیافراگم که جازه ورود نور را میدهد) میزان نور عبوری از لنز را کنترل میکند. استفاده از دیافرگم یکی از سادهترین راههای کنترل عمق میدان است.
دیافراگم بازتر : عدد f کوچکتر : عمق میدان کمتر
دیافراگم بستهتر : عدد f بزرگتر : عمق میدان بیشتر
فکر میکنم عبارت «عدد f کمتر، عمق میدان کمتر» راحتتر به خاطر سپرده میشود. طبیعتاً قرینه این عبارت نیز صدق میکند : «عدد f بزرگتر، عمق میدان بیشتر» . به طور مثال وقتی تنظیمات دوربین را به گونهای قرار دهیم که دیافراگم بر روی f/2.8 قرار داشتهباشد، عمق میدان بسیار کمتری از زمانی خواهیم داشت که دیافرگم را بر روی f/11 قرار دهیم.
در نمونه بالا، عکس سمت چپ با سرعت شاتر 1/250 و دیافراگم f/5 ثبت شدهاست که نتیجه آن عمق میدان بسیار کم است. همانطور که میبینید، سوژه اصلی کاملاً واضح بوده و پس زمینه او محو ثبت شدهاست که این مساله باعث شدهاست تا سوژه از پس زمینه جدا شود و برجسته به نظر برسد. اما در عکس سمت راست از سرعت شاتر 1/5 ثانیه و دیافراگم f/32 استفاده شدهاست و بستهتر بودن دیافرگم باعث شدهاست که تقریباً اجزای تصویر، از پس زمینه تا پیش زمینه در وضوح کامل باشد.
چگونه با کنترل «فاصله سوژه تا دوربین» عمق میدان را کنترل کنیم؟
هرقدر سوژه اصلی به لنز نزدیکتر باشد عمق میدان کمتر شده و هر قدر از لنز فاصله بگیرد، عمق میدان بیشتر میشود.
چگونه با تغییر فاصله کانونی لنز، عمق میدان را کنترل کنیم؟
به طور خلاصه فاصله کانونی، توانایی لنز در بزرگنمایی سوژههای دورتر است. این مقوله پیچیدگیهای زیادی داشته و توضیح آن در این مجال نمیگنجد. اما به طور خلاصه میتوان گفت که هرقدر فاصله کانونی لنز بیشتر باشد، عمق میدان کاهش مییابد.
در اینجا مثالی درباره موارد گفته شده میآورم:
سوژه مورد نظر در فاصله ۱۰ متری لنز قرار دارد. با لنزی به فاصله کانونی ۵۰ میلیمتر از آن عکاسی میکنیم. از فاصله ۷.۵ تا ۱۴.۷ متری لنز واضح ثبت شده و در محدوده عمق میدان قرار دارد. این محدوده حدود ۷.۲ متر است. حال اگر زوم کرده و فاصله کانونی لنز را به ۱۰۰ میلیمتر تغییر دهیم، از فاصله ۹.۲ تا ۱۰.۹ متری لنز در محدوده عمق میدان قرار میگیرد که در اینصورت مجموع محدوده عمق میدان حدود ۱.۷ متر میشود. حالا اگر فاصله خود را از ۱۰ متری سوژه به ۲۰ متری آن تغییر دهیم و همچنان با لنز ۱۰۰ میلیمتری عکاسی کنیم، عمق میدان ما به همان اندازهای میشود که از ۱۰ متری سوژه و با لنز ۵۰ میلیمتری عکاسی کردیم.
عکسی که در بالا میبینید از فاصله ۵ متری قو و با لنزی با فاصله کانونی ۳۰۰ میلیمتر ثبت شدهاست. فاصله کانونی زیاد لنز و فاصله کم با سوژه باعث به وجود آمدن عمق میدانی بسیار کم و در حدود ۵ سانتیمتر شدهاست.
اگر دوربین من تنظیمات دستی نداشتهباشد و یا من قادر به تغییر آنها نباشم، چگونه میتوانم عمق میدان را تغییر دهم؟
حتی اگر دوربین اتوماتیکی داشتهباشید که تنظیمات آن غیرقابل تغییر باشد، بازهم با روشهایی میتوانید عمق میدان را کنترل کنید. در حالتهای عکاسی دوربین خود، دنبال حالتی باشید که با شکل سر یک انسان مشخص شدهاست که حالت عکاسی از چهره یا همان پرتره است. تنظیمات این حالت معمولاً به گونهای است که باعث کم شدن عمق میدان میشود. در همانجا تنظمیات دیگری نیز وجود دارد که معمولاً با شکل یک کوه مشخص میشود و مخصوص عکاسی از منظره است که استفاده از این حالت باعث افزایش عمق میدان میشود.
اگر از دوربینهای DSLR استفاده میکنید، اما هنوز آشنایی کامل جهت کارکردن با حالت دستی آن را ندارید، حالتهای خودکاری وجود دارد که میتوانید با عکاسی در این حالتها، عمق میدان را به کنترل خود درآورید. از جمله این حالتها، حالت «اولویت دیافرگم» یا همان «Aperture Priority mode» که در آن مقدار دیافرگم توسط شما اعمال شده، ولی در عین حال دوربین با کنترل مقادیر دیگر میزان نوردهی را کنترل میکند.
آیا میتوانم از یک عمق میدان ثابت در همه شرایط استفاده کنم؟
جواب این سوال بله است، اما در نظر داشتهباشید که به طور مثال استفاده از دیافرگم بسته در برخی شرایط شما را ملزم میکند که از سرعت شاترهای پایین و کند استفاده کنید که این مساله باعث میشود سوژههای متحرک شما به درستی ثبت نشوند.
آیا محدوده عمق میدان در جلو و عقب سوژه فوکوس شده به یک اندازه است؟
خیر، در واقع به صورت تقریبی، یک سوم محدوده عمق میدان در جلوی سوژه و دوسوم آن در عقب سوژه است. البته با افزایش فاصله کانونی این نسبت به برابر نزدیکتر میشود.
درک مساله عمق میدان چه تاثیری بر روی عکسهای من دارد؟
مدیریت عمق میدان یکی از مهمترین ابزارهایی است که در اختیار عکاس است، زیرا وضوح یکی از مسائلی است که به بهتر شدن و زیباتر شدن عکس کمک فراوانی میکند. اینکه بتوانید قسمتهایی از عکس را واضح و قسمتهایی را غیرواضح ثبت کنید، برای خلق یک اثر هنرمندانه میتوانید خلاقیت بیشتری خرج کنید.
استفاده درست از عمق میدان تاثیر بسزایی بر روی عکس شما خواهد گذاشت.
چه زمانی باید از عمق میدان کم استفاده کنم؟
استفاده از عمق میدان کم راه بسیار مناسبی برای جدا کردن سوژه اصلی از پس زمینه و برجسته کردن آن است، که این میتواند در عکاسی پرتره بسیار کارآمد باشد. عمق میدان کم همچنین میهواند در عکاسی حیات وحش بسیار کارآمد باشد، جایی که شما میخواهید سوژ را از محیط پیرامونش جدا کرده و برجسته نمایش دهید. از سویی دیگر عکاسی از حیات وحش معمولاً در شرایط نوری کم و محدود است و استفاده از دیافراگم بازتر، باعث بالا بردن سرعت شاتر و در نتیجه امکان تسلط بیشتر بر سوژه و دوربین میشود. عمق میدان کم در عکاسی ورزشی هم بسیار کارآمد است؛ هنگامی که قصد تمرکز بر روی ورزشکار و جداکردن وی از محیط اطرافش را داریم. این مساله همچنین باعث بالاتر رفتن سرعت شاتر و در نتیجه توانایی ثبت دقیقتر حرکات سریع ورزشکار میشود.
عکس بالا با لنزی با فاصله کانونی ۳۰۰ میلیمتر و دیافراگم f/5.6 ثبت شدهاست که حاصل کار عمق میدانی بسیار کم است. به همین دلیل است که اکیداً توصیه میشود که نقطه فوکوس حتماً بر روی چشم سوژه قرار داشته باشد. جدا شدن سوژه از پس زمینه در این عکس خیرهکننده است.
چه زمانی باید از عمق میدان بیشتر استفاده کنم؟
یکی از مسائل مهم در عکاسی از منظره این است که تا جایی که ممکن است سوژهها در محدوده عمق میدان قرار داشتهباشند. برای نیل به این مقصود میتوانید از لنزهای واید (فاصله کانونی کم) و دیافراگمهای بستهتر استفاده کنید.
عکس بالا با لنزی با فاصله کانونی ۵۰ میلیمتر و دیافراگم f/16 ثبت شدهاست. نقطه فوکوس در ۸ متری لنز قرار دارد که از ۴ متری لنز تا بینهایت در محدوده عمق میدان قرار گرفته است.
چگونه میتوان عمق میدان را محاسبه کرد؟
وبسایتهای فراوانی بر روی اینترنت قرار دارند که جدولهای مختلفی برای دوربینها و لنزهای متفاوت به منظور محاسبه عمق میدان در اختیار کاربران قرار میدهند. علاوه بر این اپلیکیشنهایی برای اسمارتفونها وجود دارد که با استفاده از آنها میتوانید عمق میدان را محاسبه کنید. اما بهترین، سادهترین و در دسترسترین روش برای محاسبه عمق میدان، استفاده از دکمه DOF در دوربینهای DSLR است که با فشردن آن پیش نمایشی از صحنه و مقدار عمق میدان آن در اختیار خواهید داشت. به خاطر داشته باشید که با فشردن این دکمه تصویر ظاهر شده در منظره یاب اندکی تاریکتر از تصویر معملی است، اما این به معنی تاریک ثبت شدن عکس نیست. زمانی که نورسنجی را درست انجام داده باشید، نباید از این بابت نگرانی داشته باشید.
آیا میتوان دوربین را طوری تنظیم کرد که همه اجزای موجود در قاب در محدوده عمق میدان ثبت شوند؟
اصطلاحی در عکاسی با عنوان «hyperfocal distance» یا «فاصله اَبَرکانونی» وجود دارد. وقتی شما در نقطه فاصله ابرکانونی فوکوس میکنید، سوژههایی که در فاصله نصف این مسافت تا بینهایت قرار دارند به صورت واضح ثبت خواهند شد. از یک محاسبه گر عمق میدان جهت پیدا کردن فاصله ابرکانونی استفاده کنید. اگر چنین امکانی برای شما محیا نبود، بر روی نزدیکترین سوژهای که لنز قادر به فکوس بر روی آن است فوکس کرده و از بسته ترین دیافرگم و کمترین فاصله کانونی لنز استفاده کنید.
در عکاسی ماکرو چه عمق میدانی را اعمال کنیم؟
عکسهای ماکرو اغلب در نور کم و با لنزهایی با فاصله کانونی بالا ثبت میشوند که اینها باعث کم شدن عمق میدان میشوند. در صورتی که میخواهید عمق میدان بیشتری داشته باشید، باید از حساسیتهای بالا و سرعت شاترهای پایین استفاده کنید. در صورت امکان باید شرایطی را فراهم کنید که نور بیشتری بر سوژه شما بتابد. اینها بعث میشوند که بتوانید از دیافراگم بستهتر استفاده کرده و در نتیجه عمق میدان بیشتری داشته باشید.
عکس بالا با لنزی با فاصله کانونی ۱۲۰ میلیمتری گرفته شده است و با وجود اینکه دیافراگم بکار رفته در آن f/8 است، همچنان عمق میدان بسیار کمی دارد.
بوکه چیست؟
بوکه از واژه ژاپنی boh-ke که به معنی محو یا همان Blur است برداشت شدهاست. این جلوه بر روی سوژههایی که خارج از عمق میدان قرار دارند اتفاق میافتد. به صورت کلی بوکه به دایرههایی گفته میشود که در محدوده خارج از عمق میدان و به دلیل شکل دهانه دیافراگم تشکیل میشوند. بوکه معمولاً با دیافراگم f/2.8 و بازتر از آ شکل میگیرد. اما اگر فاصله پس زمینه را از نقطه فوکوس بیشتر کنید، امکان ایجاد بوکه در دیافراگمهای بستهتر نیز به وجود میآید.
در عکس بالا بوکه به دلیل فاصله زیاد پس زمینه از سوژه به وجود آمده است.
خلاصهای از روشهای کنترل عمق میدان
افزایش عمق میدان:
بستن دیافراگم
فاصله گرفتن از سوژه
استفاده از لنزهایی با فاصله کانونی کمتر
کاهش عمق میدان:
بازکردن دیافراگم
نزدیک شدن به سوژه
استفاده از لنزهایی با فاصله کانونی زیاد
با کنترل عمق میدان در عکسهای خود، قطعاً بر عکسی که میگیرید مسلطتر شده و به نتایج بهتری دست پیدا خواهید کرد. امیدوارم مطالب بالا برای شما مفید واقع شدهباشد. در صورتی که درباره این متن و این مقوله نظر خاصی دارید، در قسمت نظرات با ما و دیگر خوانندگان فارنت در میان بگذارید.
سلام واقعا ممنونم از شما و اطلاعات ارزشمندی که در اختیارم گذاشتید من تازه وارد این حرفه شدم واقعا استفاده بردم