در پاسخ به بحران ویروس کرونا جدید موسوم به COVID-19 چین تنها در ۱۰ روز نه یکی بلکه دو مرکز درمانی بزرگ در ووهان بنا کرد. بین چهارم تا چهاردهم بهمن‌ماه سال گذشته، این کشور یک زمین کاملاً توسعه نیافته را به ۵۰ هزار متر مربع فضای بیمارستانی مجهز با ۲۶۰۰ تخت‌خواب تبدیل کرد. شاید ویدئوی تایم‌لپس (زمان‌گریز) ساخت‌وساز شگفت‌انگیز چینی‌ها را دیده باشید که لودرها و جرثقیل‌های غول‌پیکر در آن شبانه‌روزی درحال کار هستند تا قطعات پیش‌ساخته را در کنار هم قرار دهند. این ویدئو دستاوردهای مهندسی مدرن را به خوبی در یک دقیقه به تصویر می‌کشد.
جالب است بدانید این اولین تجربه چین در ساخت سریع بیمارستان نبود. این کشور در طی اپیدمی سارس در سال ۲۰۰۳ نیز یک بیمارستان ۱۰۰۰ تختخوابی را تنها در یک هفته در نزدیکی شهر پکن ساخته بود.
اما بیمارستان‌های جدید هم نتوانستند حریف کرونا شوند و حالا در تمامی کشورهای دنیا نیاز ضروری به قرنطینه و درمان بیماران در نبود امکانات مناسب حس می‌شود. به‌طور مثال در کرکلند واشنگتون مسئولان قراردادی ضروری امضا کرده‌اند تا یک هتل را برای بهبود بیماران کرونایی خریداری و ایزوله کنند. این ماجرا البته در کشور ما هم وجود دارد و احتمالاً در اخبار از تبدیل سالن‌های ورزشی و حتی مرکز نمایشگاهی ایران مال به بیمارستان‌های موقت چندین هزار تختخوابی (البته نه‌چندان مجهز) شنیده‌اید.
ایده بیمارستان پرنده
وقتی در اوایل قرن بیستم دنیا با بحران بیماری سل روبرو شده بود به‌طور میانگین در هر روز ۴۵۰ نفر آمریکایی جانشان را از دست می‌دادند. یک مهندس آمریکایی در این زمان ایده قرنطینه کردن بیماران در بیمارستان‌های پرنده موسوم به «آسایشگاه هوایی» را مطرح کرد. البته اجرای این ایده در آن زمان از نظر فناوری امکان‌پذیر نبود اما شاید حالا ارزش بازنگری را داشته باشد. کشتی‌های هوایی صرفاً در جنگ جهانی اول برای بمباران استفاده نمی‌شدند و خوب است بدانید نسخه‌های مدرنی از آن‌ها هم امروزه وجود دارد.
بیماری سل که به خاطر رنگ‌پریدگی مبتلایان آن به نام «طاعون سفید» هم معروف شده بود یک بیماری دستگاه تنفسی است که بیشترین میزان مرگ را از زمان تأسیس ایالات متحده آمریکا تاکنون باعث شده است. در اوج پاندمی سل دانشمندان در سال ۱۸۸۲ اعلام کردند که این بیماری با یک پاتوژن مسری انتقال می‌یابد و هیچ درمانی ندارد. پس از آن مبتلایان به قرنطینه و بستری شدن در مراکزی با نام Sanatoria مجبور شدند. جنبش آسایشگاه یا ساناتوریوم در آمریکا با تاکید مسئولین بهداشت عمومی و دانشمندانی اجرایی شد که به دنبال آزمایش درمان‌های مختلف و بررسی نزدیک نتایج بودند.
اولین آسایشگاه قرنطینه آمریکا در سال ۱۸۸۵ در Adirondacks ساخته شد که بعدها مدلی برای ساخت موارد مشابه بود. تا سال ۱۹۲۵ در آمریکا ۵۳۶ مرکز مشابه دیگر با حدود ۷۰۰ هزار تخت ساخته شد. طبق گزارشی که در سال ۲۰۰۶ در ژورنال داروهای تنفسی منتشر شد، بسیاری از بیماران هیچ‌گاه از این آسایشگاه‌ها بازنگشتند.
در نسخه اکتبر ۱۹۲۰ مجله علم و اختراع، «فلاویوس ارل لودی» یک فارغ‌التحصیل دانشگاه میشیگان که اولین مدرک لیسانس در زمینه مهندسی هوانوردی را نیز به نام خود ثبت کرده بود، راهکاری برای کنترل اوضاع ارائه داد؛ راهکاری که هم انسانی و هم مهم‌تر از آن سیار بود. او در مقاله‌ای با نام «یک آسایشگاه هوایی» نوشته بود:
به‌جای انتقال مبتلایان سل به آسایشگاه، ما باید آسایشگاه را نزد بیماران ببریم.
در این مقاله شماتیک و جزئیات دقیقی از کشتی‌های هوایی موسوم به زپلین ارائه داده بود که می‌شد آن‌ها را به بیمارستان پرنده تبدیل کرد.
دقت کنید که این مقاله تنها چند سال پس از پایان جنگ جهانی اول منتشر شده بود که در آن زپلین‌ها نقش مهمی داشتند.
کابین بیماران در بالای کشتی هوایی قرار دارد تا بیشترین میزان نور خورشید را دریافت کند؛ درحالی‌که خدمه کشتی و اجساد بیمارستانی در کابین‌های پایینی هستند. محصولات غذایی و افراد از طریق یک طناب و قلاب الکتریکی به بالا کشیده می‌شوند. مبتلایانی که نمی‌توانند انتقال به کشتی را از این روش تحمل کنند از طریق هواپیما (یا هلیکوپتر) به عرضه وسیع بالایی کشتی منتقل خواهند شد.
ایده لودی هر دو ضرورت اقتصادی و پزشکی را در نظر گرفته بود. بسیاری از مردم نمی‌توانستند هزینه‌های سفر به آسایشگاه‌های شهری را بپردازند و همچنین پزشکان بر این باور بودند که هوای خشک ارتفاعات و نور خورشید شانس بهبود را افزایش می‌دهد. یک بیمارستان پرنده هر دو مشکل را حل می‌کرد. با وجود این‌که مراقبت‌های پزشکی و آسانی سفر نسبت به آن سال‌ها بهبود قابل توجهی داشته اما سرعت و مقیاس گسترش کرونا هم نسبت به سل بیشتر گزارش شده است. نیاز به فراهم کردن مراقبت‌های ویژه پزشکی شامل امکان قرنطینه صحیح در مناطقی از دنیا که شیوع کرونا وضعیت فاجعه‌باری ایجاد کرده هیچ‌گاه تا این حد احساس نشده بود.
تمامی این ایده‌ها در سال ۱۹۲۰ دست‌نیافتنی به نظر می‌رسید. اولین کشتی پرنده در سال ۱۹۰۰ پرواز کرده بود و تولید و پرواز تجاری آن‌ها نیز تنها در آلمان و در دهه ۱۹۱۰ انجام گرفته بود. با این‌حال هیاهوی زپلین‌ها دنیا را پر کرده بود. در همان سالی که لودی مقاله‌اش را منتشر کرد، یک مقاله در مجله Popular Science پیشنهاد جایگزین کردن کشتی‌های صید نهنگ را با زپلین‌ها و اعزام آن‌ها به قطب مطرح کرده بود. همچنین مجله مشهور «آمریکای علمی» هم تصویر روی جلدش را به یک زپلین غول‌پیکر بر فراز آسمان نیویورک اختصاص داده بود.
کشتی‌های هواویی مشهور زپلین گراف (۱۹۲۸) و هیندربرگ (۱۹۳۶) صدها پرواز برفراز اقیانوس اطلس انجام داده و در هر پرواز بیش از ۱۰۰ مسافر جابجا کردند. در واقع زپلین‌ها تا زمانی محبوب بودند که در سال ۱۹۳۷ فاجعه هیندربرگ و انهدام ساختمان‌های هوانوردی آلمان در جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد.
کشتی‌های پرنده در قرن بیست و یکم؟
اما امروزه کشتی‌های هواویی بازگشت قابل توجهی داشته‌اند و فناوری آن‌ها هم پیشرفت چشمگیری کرده است. امروزه این کشتی‌ها می‌توانند هزاران تن بار جابجا کنند، بسیار بهینه‌تر هستند و با استفاده از بادهای بسامان یا تجاری می‌توانند نیمی از کره زمین را در کمتر از یک هفته بپیمایند. این کشتی‌ها دیگر به طناب اتصال برای فرود و یا لنگر نیازی ندارند و به‌جای آن از کمپرسورها استفاده می‌کنند. به زبان دیگر کشتی‌های پرنده فعلی بسیاری از نیازمندی‌های ارائه خدمات درمانی به هرکجا از دنیا را دارا هستند. این کشتی‌ها اگر به عنوان بیمارستان تجهیز شوند می‌توانند تمامی امکانات برای قرنطینه، درمان و بستری کردن بیماران را فراهم کنند.
لاکهید مارتین یکی از چند شرکتی است که سرمایه‌گذاری زیادی روی کشتی‌های هوایی برای نیازهای انسان کرده است. این شرکت اعتقاد دارد کشتی‌های هوایی هیبریدی پتانسیل فراوانی برای دگرگون کردن حمل بار و همچنین رفع نیازهای ضروری بشر دارد. راندمان کربنی این کشتی‌های هوایی غول‌پیکر در مقایسه با هواپیماهای کنونی مشتریان و متقاضیان بیشتری را به این صنعت کشانده است. شرکت‌هایی مانند شرکت کانادایی Buoyant و شرکت‌های فرانسوی Varialift و Flying Whales از جمله این شرکت‌ها هستند.
آیا بیمارستان پرنده ما را از کرونا نجات خواهد داد؟
پاندمی کروناویروس جدید نشان داده که نیاز به استراتژی‌های جدیدی برای مهار شیوع این ویروس داریم. با وجود این‌که بیمارستان‌های موقت مثل نمونه‌های ووهان چین نسبت به آسایشگاه‌های قرن نوزدهم عملکرد بهتری داشته‌اند اما زیرساختی که برای چنین مشکلاتی اتخاذ می‌کنیم از سازه‌های پیش‌ساخته و مصنوعی گرفته تا خرید هتل‌ها کماکان ابتدایی باقی مانده است. در برخی مواقع مثل وقوع بلایای طبیعی که راه‌ها بسته شده و یا ساختمان‌ها خراب می‌شوند، خرید و ساخت آن‌ها هم عملی نخواهد بود.
صلیب سرخ آمریکا در ایمیلی به وب‌سایت OneZero در طوفان فلورنس گارد ملی آمریکا با وسایل نقلیه آبی‌خاکی غذا و وسایل مورد نیاز را به دست مردم می‌رساند و ارتش آمریکا هم از هلیکوپتر برای انتقال نیروهای اضطراری صلیب سرخ به مناطق ضروری استفاده می‌کرد. به این ترتیب ضرورت یک روش بهتر برای حمل‌ونقل در شرایط اضطراری بیشتر از گذشته به نظر می‌رسد. در زمانی که آتش‌سوزی بزرگ استرالیا نشان داد که کمک‌رسانی با مشکل جدی روبروست شاید وقت آن رسیده باشد که از ایده‌هایی رادیکال‌تر برای پیشرفت استفاده کنیم؛ حتی ایده‌هایی که یک قرن پیش مطرح شده‌اند.
کشتی‌های هوایی می‌توانند تقریباً به هر جایی سفر کنند؛ حتی مناطقی که هیچ جاده‌ای وجود ندارند و علاوه بر این برای مدتی طولانی بدون مصرف انرژی قابل توجه در یک مکان ثابت شناور بمانند. در زمان نیاز برای کمک، کشتی‌ها به هیچ زمین خالی، نیروی کار آماده و تپه عظیمی از مصالح نیاز ندارند. این کشتی‌ها می‌توانند برای قرنطینه کردن و رسیدگی درمانی جدی به شکل انبوه مورد استفاده قرار بگیرند. اگر از ابتدا ناوگانی از این کشتی‌ها در چین در دسترس بود شاید کرونا هیچ‌گاه به یک پاندمی تبدیل نمیشد.
شاید ۱۰۰ سال برای تبدیل رویای لودی به واقعیت زمان لازم بود اما حالا سرانجام زمینه این کار فراهم است. وقتی بحران بعدی از راه برسد؛ چه یک اپیدمی باشد، یک بلای طبیعی و یا آثار یک جنگ بزرگ شاید به‌جای ویدئوی هزاران کارگر در حال ساخت بیمارستان موقت یا انتقال اجباری بیماران از خانه به استادیوم‌ها شاید شاهد ویدئوهایی از چند بیمارستان پرنده باشیم که آهسته اما پیوسته درحال رسیدگی به وضع مردم هستند.